De noodzaak van educatie over ouderverstoting.

Als Trump in de VS kinderen van hun ouders scheidt, wordt daar vol afschuw luid tegen geprotesteerd. Ieder weldenkend mens begrijpt immers dat een dergelijke scheiding traumatisch is voor kinderen. 

Ook in Nederland worden op grote schaal kinderen van hun ouders gescheiden. Deze kinderen raken ernstig en vaak blijvend getraumatiseerd. Uit onderzoek blijkt dat zij een vergrote kans hebben op het ontwikkelen van een negatief zelfbeeld en psychiatrische ziektebeelden zoals depressies, angst- en eetstoornissen. Op latere leeftijd leidt het tot hechtingsproblemen in de eigen partnerrelatie en in de relatie met de eigen kinderen. Naast persoonlijk leed, wat dit voor meerdere generaties met zich meebrengt, kost deze schade onze maatschappij handenvol geld.

In tegenstelling tot wat zich zo openlijk in de VS afspeelde, speelt de manier waarop wij in Nederland kinderen van (een van) hun ouders scheiden in het verborgene af. Veelal als gevolg van echtscheidingen.

Wanneer partners gaan scheiden, gaat dit gepaard met een verscheidenheid aan emoties.
Voor een psychisch onevenwichtige partner kan het moeilijk of zelfs onmogelijk zijn op een gezonde manier met deze, vaak heftige, emoties om te gaan. Wanneer de scheidende partners kinderen hebben is de kans groot dat hun kinderen juist voor deze onevenwichtige ouder gaan zorgen, omdat deze het meest zorgbehoevend is. Vaak uit zich deze zorg in het verzwijgen of ontkennen dat ze het fijn hebben gehad bij de andere, evenwichtigere, ouder.

De meest verregaande, ingrijpende en zelfopofferende manier waarop kinderen dit kunnen doen, is door te zeggen dat zij niet van de andere ouder (met wie ze tot dan een liefdevolle band hadden) houden en deze, en diens familie, nooit meer willen zien. De kinderen sluiten een coalitie met de ouder voor wie zij zorgen. Een coalitie waarbinnen emotioneel voor de coalitie-ouder wordt gezorgd door zich tégen de andere ouder te keren. De coalitie-ouder wordt door de kinderen 100% goed gevonden; de andere ouder 100% slecht. (In dit stuk wordt uitgegaan van een moeder als coalitie- ouder, maar dit kan net zo goed een vader zijn.) De zelfverloochening waartoe een kind hiervoor (óók ten overstaan van hulpverleners en rechters) moet overgaan heeft een diepe psychische wond tot gevolg.

De rolomkering waarin de kinderen terecht komen wanneer zij voor een ouder moeten zorgen die normaal gesproken voor hen zou moeten zorgen noemen we parentificatie. Parentificatie is één van de vormen van psychische kindermishandeling. Dit geldt ook voor het ondermijnen van de relatie van het kind met de andere ouder.

Regelmatig lijkt de band tussen de coalitie-ouder en de kinderen heel hecht en warm. Parentificatie wordt niet altijd herkend door bijvoorbeeld jeugdhulpverleners (of pas na een langere periode). Regelmatig wordt om verschillende redenen, meegegaan in wat deze zorgende coalitie-kinderen zeggen: ‘Ik hou niet van papa, hij begrijpt mij niet en hij liegt…ik wil bij mama blijven.’ Vele hulpverleners adviseren hierdoor rechters om kinderen in de coalitie te laten. Maar dan zal het toebrengen van ernstige schade aan hun ontwikkeling voortbestaan, terwijl er een geschikte en beschikbare andere ouder is bij wie de kinderen kunnen herstellen en een gezonde ontwikkeling kunnen doormaken. Je zou bij dit niet herkennen of aanpakken van deze zeer schadelijke coalitievorming van structurele kindermishandeling kunnen spreken.

Voor de afgewezen, buitengesloten ouder ontstaat een aanvankelijk onbegrijpelijke kafkaiaanse situatie. De kinderen met wie hij een goede band had, keren zich opeens één voor één tegen hem. Vaak eerst de oudste en als laatste de jongste. Zij verharden naar hem en worden ontoegankelijk. Als deze ouder op een gegeven moment de kansloze pogingen om het contact met de kinderen te herstellen of te onderhouden opgeeft, verliest iedereen. Deze ouder verliest contact met de kinderen, de kinderen verliezen een kans op een gezonde ontwikkeling en de ouder voor wie de kinderen zorgen verliest de kans op gepaste professionele zorg voor de onderliggende problematiek.

Als kinderen door de ene ouder (veelal onbewust) tot zorgobject zijn gemaakt, is het voor de kinderen van levensbelang (soms letterlijk) dat zij een andere ouder hebben die hen als méns ziet en bemind, en dat deze andere ouder door hén als mens gezien en bemind mag worden.

Helaas krijgen de buitengesloten ouders vanuit de jeugdhulpverlening regelmatig het advies hun kinderen ‘los te laten’. Wanneer zij dit doen, neemt bij de kinderen de kans op existentieel trauma toe.

Het herstel van het contact tussen de kinderen en de buitengesloten ouder is kansloos zolang de coalitie-ouder een (soms onbewust) beroep kan blijven doen op de emotionele zorg van de kinderen. Indien deze coalitievorming niet wordt herkend of deze soms door een lang hulpverleningstraject en gerechtelijke procedures in stand wordt gelaten, is onze maatschappij (helaas op grotere schaal dan men in eerste instantie mogelijk denkt) mede verantwoordelijk voor de schade aan de ontwikkeling van deze kinderen.

Het doel voor educatie vanuit Academie Vesta hierover is meerledig:
1. bijdragen aan het maatschappelijk bewustzijn van ons regelmatig falende systeem rondom coalitie-kinderen;
2. een oproep aan hulpverleners om zich te scholen op dit gebied zodat zij rechters van de informatie kunnen voorzien die zij nodig hebben om:
       -een eind te kunnen maken aan bovenbeschreven, letterlijk, ziekmakende dynamieken
       -beslissingen te kunnen nemen met kans op daadwerkelijk herstel van álle betrokkenen (inclusief de verzorgde coalitie-ouder);
3. een oproep aan de maatschappij als geheel om de buitengesloten ouders te steunen vol te houden. Deze ouders hebben de haast bovenmenselijke taak om, ondanks alle afwijzingen en vernederingen, toch steeds aan hun kinderen te laten weten van hen te houden. Want geeft deze ouder het op, dan zijn alle gezinsleden opgegeven en raken ook de nakomende generatie(s) beschadigd. Onnodig leed, met daaraan verbonden onnodig door de maatschappij op te brengen kosten.

De zorgende coalitie-kinderen zitten niet vast in de metalen kooien van Trump. Zij zijn gevangen in de onzichtbare kooi van een ouder die het (veelal onbewust) niet kan dragen als de kinderen ook van hun andere ouder houden. Hun drama speelt zich thuis af waar deze kinderen veilig zouden moeten zijn. Onttrokken aan het oog van de buitenwereld. Geen grootse demonstraties voor hen.

Wij hopen dat onze nascholingen en publicaties er een bijdrage aan zullen leveren dat op een dag ook voor deze kinderen, gesteund door onze maatschappelijke structuren, blijvende hereniging met hun buitengesloten ouders mogelijk zal worden en uiteindelijk ook een voor de kinderen gezonde relatie met de coalitie-ouder zal ontstaan.

Op elk jaar in mei en september herhaalt Academie Vesta de lezing en geaccrediteerde nascholing over ouderverstoting.

Juni 2018

Marina Boonman-van der Kroon
Directeur
Academie voor integratieve psychotherapie Vesta